-
TARİHİ YUKARI KIRAN KÜTÜPHANESİ
GİZEM SÖNMEZ
MCBÜ DEMİRCİ EĞİTİM FAKÜLTESİ TÜRKÇE VE SOSYAL BİLİMLER EĞİTİMİ BÖLÜMÜ SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMENLİĞİ LİSANS PROGRAMI 2. SINIF ÖĞRENCİSİ
GİRİŞ
    Demirci, Ege Bölgesi’nin iç batı Anadolu bölgesinde yer alır. Doğu ve kuzeydoğusunda Kütahya, kuzeyinde Balıkesir ili ile sınırı vardır ve güneyinde Selendi, Kula batısında ise Gördes ve kısmen de Köprübaşı ilçeleri ile çevrili bir konuma sahiptir .
  İlçenin başlıca geçim kaynakları az miktarda hayvancılık ve tarımdır. Tütün, üzüm, kiraz, zeytin ve elma başlıca tarım ürünüdür. Dünyaca ünlü halı fabrikalarıyla da ekonomiye büyük katkıda bulunur. Son yıllardaki en büyük geçim kaynaklarından birisi de yün cami halısı üretimidir. Dünyanın her kıtasında Demirci’de üretilen yün cami halılarına rastlamak mümkündür. Hal ve halıcılıkla o kadar bütünleşmiş ki, kendini kimi zaman Halıkent diye tanımlıyorlar[1].
Demirci de toplam 135 cami vardır, bunların 28 tanesi Demirci merkezindedir[2]. Bunlardan birisi Yukarı Kıran Kütüphanesinin de içinde bulunduğu Şeyhi İlahi Camidir.
Şeyhi ilahi cami halk arasında Kıran cami Yenice Mahallesindedir. Mülkiyeti Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne aittir. Müştemilatı olarak çeşme ve şadırvan, bahçeli mevcut yukarı kıran kahvesi, medrese ve odaları, Mahmut Çelebizade İsmail Ağa’nın 1862’de yaptırdığı kitabesinden anlaşılan kütüphane, Demirci fatihlerinden Sefer Efendi Türbesi bulunmakta iken günümüze şadırvan, tek bir mezar ve restore edilmiş bir kütüphane ulaşabilmiştir. Caminin iç süsleme ve yazıları Tacir Kadir Ağa oğullarından Ali Ağa oğlu Hattat İsmail Hakkı AKSOY tarafından yapılmıştır. Cami 1970 depreminde büyük hasar görmüş ve esaslı bir tamirattan geçirilmiştir. Boyacıoğulları-Alakase’nin eserinde cami ile ilgili şu bilgiler verilmektedir: “ Şeyhi İlahi Camii(Kıran Camii): Şehrin Yukarı Kıran mevkii diye anılan en yüksek yerinde Yenice Mahallesi, Kıran caddesi ve Akdere caddesi üzerindedir. İçerisinde çam ve taflan ağaçları ile süslü büyük bir bahçenin ortasındadır. Bahçenin güney batısında tarihi kütüphane ile kıblede mihrabın önüne gelen kısımda Demirci fatihlerinden Sefer Efendi yeri değişmiş olarak yeni kabrinde yatmaktadır. Bahçenin  kuzeydoğu girişinde abdest almaya mahsus musluklarla kuzey batısında helalar bulunmaktadır. Cami, 1552 senelerinde yaşayan Nakşibendi tarikatı kutuplarıma Simavlı Abdullah Şeyhi İlahi tarafından yaptırılmıştır. Bu isme izafeten aynı adı taşımaktadır. Daha sonra Kıran yangınında yanarak Mahmut Çelebizadelerden Hacı İsmail Ağa tarafından kütüphane ve medreseler ilave edilerek esaslı surette tamir ettirilmiştir. Daha sonra 1950 yangınında medreseler ve cami yanmış, halk tarafından cami tamir ettirilerek vakıf ev ve dükkanlar ilave edilmiştir.1970 depreminde cami muhtelif yerlerinden çatlamış olduğundan halk tarafından toplanan paralarla gerekli tamirat yaptırılmıştır. Caminin kuzey ve doğu ve batılarında iki kapısı  olup tamamen kagirdir. Beton kubbe beton sütunlar üzerinde durmaktadır. Büyük sermahfili vardır. Üzeri kiremit örtülü

[1] M. Altan Türe, Marka Şehir Manisa Dev Öğrencinin Turizm El Kitabı, Ankara, 2013, s.133-134
[2] http://camiler.diyanet.gov.tr/Sayfalar/default.aspx ERİŞİM TARİHİ: 15.12.2017
olup bütün tezyinat ve yazıları Hattat Mehmet Emin-i Fahri Efendinin kardeşi Hattat Hakkı Efendi tarafından yapılmıştır[1].”
TARİHİ YUKARI KIRAN KÜTÜPHANESİ Medrese yıkılmış olmakla birlikte cami ve kütüphane hale daha ayakta durmaktadır.
Kıran medresesi,  müşahitlere göre, Kel Mehmet zade ailesi tarafından yaptırılmış olup, Kıran Camii avlusundaki kütüphane ile cami arasında dershanesi ve L şeklinde odaları vardı. Medrese ve müştemilatı 1950 yangınında yok olmuştur. Gökmen’e göre kurucusu Mahmut Çelebizade İsmail Ağa’dır. Boyacıoğulları-Alakase’nin eserinde medrese ile ilgili şu bilgiler verilmektedir :
“Şeyhi İlahi (Kıran) Cami avlusu ve civarında Kel Mehmetler tarafından yaptırılmış bir medresedir. Müderrisleri şunlardır: Müderris Ali Efendi, Ali Efendinin vefatından sonra damadı Halil Efendi ve oğlu Rıfat Efendi ile Borlulu Ama Yörük Mustafa Efendi baş müderrislik yapmışlardır. Caminin kıble tarafının sağında ve avlu dahilinde Mahmut Çelebizade İsmail Ağa tarafından yaptırılan kagir kubbeli bir kütüphane vardır.[2]“
    Yapılmış araştırmalarda, Demirci’de 1279(R) /1862(M)  tarihine kadar bir kütüphanenin varlığına dair bir bilgiye rastlamadık. 1279/1862 senesinde hayır sahibi Elhac İsmail Ağa Kıran Camii avlusuna bir kütüphane yaptırmıştır ve kütüphaneye 500 adet kitap bağışlamıştır. Bu kütüphane bugün bina olarak ayakta durmakla birlikte içindeki içindeki kitapların ne olduğu ve kimler tarafından alındığı bilinmemektir.[3]
 2007 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından restore edilmiştir.
  Şeyhi İlahi Camii bahçesinin güney batı tarafındaki metruk tarihi kütüphane binasının kapısının üzerinde olup mermer üzerine gayet güzel yazı ile kabartma olarak yazılmıştır. Kitabenin bir kesitinde şunlar yazmaktadır.
“Hemişe hamd-ühüvan olmak peza in’am-ı Yezdan’e,
Hususan şükrünü beyan gerektir böyle ihsane,
Şerefyab oldu Timurçi bununla fahreder herdem
Vucudu yok iken akdem, yapıldı emel ruçhane,
Sebeptir Hafız İsmail Efendi mahlası anın
Rıza Zafranborlu şimdi mekanı oldu asitane.“(…)
 Küçük kitabe ise şöyledir:
“Bu şifa yuvası halkın ve devletin el ele vermesiyle 16 Nisan 1953’te temeli atıldı, 15 Eylül 1953’te ikmal edildi.“ demektedir[4].

[1] İsmail Oğuz, “Yeni ve Yakın Çağlarda Demirci’dekİ Cami Mescid ve Medreseler“,1.Demirci Araştırmaları Bilgi Şöleni , İstanbul,2011,s.116-117
[2] İsmail Oğuz, “Yeni ve Yakın Çağlarda Demirci’dekİ Cami Mescid ve Medreseler“,1.Demirci Araştırmaları Bilgi Şöleni, İstanbul,2011,s.117
[3]  Ertan Gökmen, Tanzimat’tan Meşrutiyet’e Demirci Kazası, İzmir, 2007, s.99
[4] A. Sedat Boyacıoğulları- Hasan Alakese, Her Yönü ve Herşeyi İle Demirci, İstanbul, 1972, s.323-324
18.01.2007 tarihinde yayımlanan bir gazete yazısında da restorasyon çalışmasıyla ilgili halkın duygularını ve restorasyon sürecinden bahsediliyor :
TARİH KÜLLERİNDEN YENİDEN DOĞUYOR.
Demirci Yenice mahallesinde bulunan Şeyh İlahi Camii (Kıran Camii) bitişiğinde bulunan tarihi kütüphane yeniden eski ihtişamına dönüyor. Yıllardır yılmadan bu tarihi eserin ilçemize kazandırılması hususunda girişimlerini anlatırken bile heyecanlanan Belediye Başkanı Mithat Erşahin” Azimle yaptığımız mücadelenin semeresini almaktan ve İlçemize bu tarihi yapının yıkılmadan onarılmasını başardığımız için büyük bir mutluluk duyuyoruz. 1552 yılında Simavlı Abdullah Şeyh’i İlahi tarafından yaptırılan caminin bitişiğinde bulunan bu kütüphane de Mahmut Çelebi Zadelerden Hacı İsmail Ağa tarafından 1864 yılında yaptırılmıştır. Metruk haldeki bu binayı İlçemize kazandırmak maksadı ile yıllarca Vakıflar Genel Müdürlüğünde programa alınması hususunda mücadele ettik. Bu tarihi eserin role ve projesi Vakıflar Bölge Müdürlüğünde hazırlandı. 2 nolu Kültür Varlıklarını Koruma Kurulundan da alınan olurlardan sonra ihalesi yapıldı. Şu anda bu tarihi dokunun restorasyonuna başlanması bu konudaki tüm yorgunluğumuzu aldı. Yaklaşık 2 ay sonra tamamlanacak olan restorasyon çalışmalarından sonra Belediyemizce ışıklandırma ve çevre düzeni tarafımızdan yapılacaktır.” dedi. Yakup Çelebi Camiden (Eski Cami) sonra bu tesisinde restorasyonu halk arasında büyük bir memnuniyet ile karşılanırken geçmiş ile geleceğin bağları koparılmamış oldu[1].
SONUÇ
  Bunca yıldır kendini koruyan Şeyhi İlahi Camii yüzyıllardır tarihe tanıklık ediyor. Medresesini, müştemilatını, kahvesini değişik doğa olayları sonucunda yok olmasına rağmen kütüphane ve cami, hasarlarını çevre halkın gerek işgücü gerekse maddi  olarak destek olmasıyla hala ayakta durmaya devam ediyor. Kütüphanenin bulunduğu bahçede ayrıca Sefer Efendi mezarı da caminin tam bitişiğinde yer alıyor. 2007 deki peyzaj ve kütüphane restorasyonuyla yıkılma tehlikesi ortadan kalkmıştır. Kütüphane günümüzde de aktif bir şekilde yaz aylarında çocuklar için kuran kursu alabileceği bir yer; Ramazan aylarında ise bayanlar için mukabele yapabileceği bir yer olarak kapılarını açmaya devam ediyor.
KAYNAKÇA
BOYACIOĞULLARI, A. Sedat, ALAKESE, Hasan, Her Yönü ve Herşeyi İle Demirci, İstanbul, 1972
GÖKMEN, Ertan, Tanzimat’tan Meşrutiyet’e Demirci Kazası, İzmir, 2007
OĞUZ, İsmail, “Yeni ve Yakın Çağlarda Demirci’dekİ Cami Mescid ve Medreseler“,1.Demirci Araştırmaları Bilgi Şöleni , İstanbul,2011
TÜRE, M. Altan, Marka Şehir Manisa Dev Öğrencinin Turizm El Kitabı, Ankara, 2013
https://www.yerelnet.org.tr/belediyeler/belediye_haber_detay.php?belediyeid=127705&kod=16784 ERİŞİM TARİHİ: 18.12.2017
http://camiler.diyanet.gov.tr/Sayfalar/default.aspx ERİŞİM TARİHİ: 15.12.2017

EKLER 
C:\Users\pc\Desktop\20171227_130100.jpg

C:\Users\pc\Desktop\20171227_130137.jpg

Yorumlar

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

-
Resim
ADANA ÇATALAN BARAJI VE KÖPRÜSÜ Semra Bektaş Manisa Celal Bayar Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sosyal Bilimler ve Türkçe Eğitimi Bölümü Sosyal Bilgiler Öğretmenliği 2. Sınıf Lisans Öğrencisi GİRİŞ Adana, kuzeyde Seyhan Baraj Gölü ile güneye inildikçe Seyhan Regülatörü, İçgöl ve Regülatör Köprü ile devam eden Akdeniz’e kadar uzanan adeta bir su cennetidir [1] . Bereketli toprakların kazandırdığı “beyaz altın” ile tarımsal alanda gelişmiş olduğu gibi ve organize sanayi bölgesi olarak da oldukça gelişmiş bir büyükşehirdir. Sulama alanında oldukça büyük atılımların olduğu şehirde birçok kanallar, barajlar ve hidroelektrik santraller mevcuttur. Bunlardan en dikkat çekenlerden biri Çatalan barajı ve köprüsüdür. Çatalan Barajı Çatalan Barajı, Adana'da, Seyhan Nehri üzerinde, enerji ve taşkın kontrolü amacıyla 1982’ de yapılmaya başlanmış ve 1997’de inşa edilmiş bir baraj olmakla birlikte Adana‘yı Seyhan Nehri‘nin neden olabileceği su baskınından önlemek amacıyla yapıla...
Devamı
-
GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE ALAYAKA KÖYÜ Aytekin AKCA MANİSA CELÂL BAYAR ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM FAKÜLTESİ/TÜRKÇE VE SOSYAL BİLİMLER EĞİTİMİ BÖLÜMÜ SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMENLİĞİ PROGRAMI GİRİŞ Alayaka Mahallesi, Balıkesir ili Sındırgı ilçesine bağlı olan dağınık yamaç yerleşkesidir. Nüfüsu 2016 yılı verilerine göre 478 belirtilmekle beraber bunların 246’sı erkek 232’si kadın olarak kayıtlara geçmiştir. İl merkezine uzaklık 95 km ilçe merkezine uzaklık mesafesi ise 30 km belirtilmektedir. Daha önceleri Düvertepe eski ismi (Çorum [1] ) bucak(nahiye) iken buraya bağlı bir köymüş günümüzde ise 2014 yılında Balıkesir ilinin büyükşehir yapılması ile beraber ilçeye bağlı diğer köyler gibi mahalleye dönüşmüştür. Geçmişi çok eskiye dayanan Alayaka Köyü çaygıyınında dahil olmasıyla 8 mahalleden oluşmaktadır bunlar : 1-)Eski köy(Koca köy) 2-)Şadırvan 3-)Şerifler(buraya yakın mesafede karabakıcık mezrası vardır) 4-)Bayguşçakılı 5-)Kemçik köy 6-)Ahmetağa Mahallesi(çiftlik yakası...
Devamı
-
Resim
GÜMELE KÖYÜ Duygu Zeybek Manisa Celal Bayar Üniversitesi Eğitim Fakültesi Türkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Bölümü Sosyal Bilgiler Öğretmenliği 2.Sınıf Lisans Öğrencisi GİRİŞ Demirci İlçesi ne zaman kuruldu bilinmemektedir. Ancak bilinen belgelerden hareket ederek Demirci tarihinin Yontma Taş Devrine kadar uzandığını görürüz. Taş ve Maden Devrinden sonra Anadolu’nun ilk medeniyetlerinden Hitit ve Frig devirlerini yaşayan Demirci Lidyalılar zamanında gelişmiş bir şehir özelliğine kavuşmuştur. Persler Romalılar ve Bizanslılar döneminden sonra ilki 1298 Horasan Erenleri ve son olarak 1302 tarihinde Saruhan Beyliği tarafından fethedilerek o günden itibaren Türk tarihi seyri içinde şehir özelliğini devam ettirmiştir. İlçenin nüfusu günümüzde 41.679’dur. Nüfusun çoğunu köyler oluşturmaktadır. İlçeye bağlı 91 tane köy bulunmaktadır. Bu köylerden bir tanesi de Gümele Köyü’dür. [1] Gümele Manisa ilinin Demirci ilçesine bağlı bir mahalledir. Köyün il merkezine uzaklığı 185 km’dir. İl...
Devamı