TERS
LALE’NİN HİKAYESİ: HAKKARİ ÖRNEĞİ
Ayten TAŞKIN
Manisa Celal
Bayar Üniversitesi Eğitim Fakültesi
Sosyal Bilimler
ve Türkçe Eğitim Bölümü
Sosyal Bilgiler
Öğretmenliği Lisans Öğrencisi
Giriş
Hakkari, Yüzölçümü: 7.179 km2, Nüfusu: 272.165’tir. Hakkari’nin İlçeleri: Çukurca, Şemdinli
ve Yüksekova’dır. Hakkâri ili
doğudan İran, güneyde Irak, batıda Şırnak, kuzeyde de Van illeri ile
çevirilidir. Yüzey şekillerinin ana çatısını oluşturan dağlar, batı-doğu doğrultusunda
yüksek bir kabartı şeklinde uzanırlar. Güneydoğu Toroslar yayının bu ildeki
uzantılarına Hakkari Dağları adı verilir[1].
İlin en büyük
düzlüğü Yüksekova’nın kuzey ve doğusundaki dağların yamaçlarından doğan Nehil
Çayı’nın oluşturduğu Yüksekovadır. Bununla beraber yüksek dağların
doruklarından ve doruğa yakın yerlerde çok sayıda göl vardır.Bunların içinde en
önemli Gelyana Gölü’dür[2].
Hakkâride
karasal iklim hüküm sürmektedir. Bu nedenle kışları soğuk ve sert geçmektedir. Yazları
ise sıcak ve kuraktır.[3]
Hakkâri’nin Cilo
Dağlarında yetişen “Ters Lale” dünyanın en nadide çiçeklerinden biridir.
Geçmişte Hakkâri Bölgesinde yaşayan Asurîlerin her sabah göbeğinden su yaydığı
için “Ağlayan Lale “ adını verdiği ve bu yüzden kutsal saydığı “ Ters Lale “
günümüzde de çok değerlidir. Boyu 75 santimetreyi bulan ve her dalında 6
lalenin ters büyüdüğü doğa harikası bu çiçek, Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma
Kurulunca altına alınmıştır.[4]
TERS LALE’NİN HİKAYESİ: HAKKARİ ÖRNEĞİ
Dünyada bir
benzeri bulunmayan ve ana vatanı “Dağların Kenti” Hakkâri ilimizde yetişen Ters
Lale, Dünyanın en nadide çiçeklerinden biridir. Böylece Sarı,Açık Kırmızı ve
Koyu Kırmızı olmak üzere üç ayrı rengi bulunmaktadır. Göz kamaştırıcı rengi ile
kadife hassaslığındaki çiçeği ile estetik görünümlü tersliği ile olağanüstü bir
doğa harikasıdır. Ters lalenin asıl önemi endemik olmasıdır. Yani dünyada
sadece Hakkâri de doğal olarak yetişmektedir. Ters lale doğal ve farklı
görüntüsü ile diğer lalelerden daha gösterilidir. Göz kamaştırıcı renklerine yakından
bakındığından, Ters Lale’nin bir doğa harikası olduğu kolaylıkla anlaşılır. Yoğunlukla
Hakkâri merkezden Çukurca ya doğru Zap Vadisinde, Zap vadisi kolları olan Kaval
Vadisi ve Tigar Vadisinde bulunmaktadır. Ayrıca Yüksekova’nın Cilo Dağı
eteklerinde bulunan köylerin yakınlarında, Şemdinli’nin büyük bir bölgesinde
doğal olarak yetişmektedir. Medeniyetlerin beşiği olan Hakkâri’miz de geçmişte
yaşayan Asurluların, her sabah çiçeklerinden gözyaşı damlası gibi berrak su
damlattığı için Ağlayan Lale, Hz.İsa’nın çarmıha gerildiği zaman Meryem Ananın
göz yaşlarından yere akan damlalarla yetiştiğine inananlar, adına “Ağlayan
Gelin “ halk arasında GulNuxin olarak da adlandırılmaktadır. Ters Lale aynı
zamanda Hıristiyanlarca kutsal çiçek olarak ta kabul edilir[5].
Bir efsaneye göre Edirne
ilimizde bulunan ve mimari açıdan bir şaheser olan Selimiye Camisi yapılacağı
mevki, bir bayana ait lale bahçesiymiş. Mimar Sinan eserini burada yapmak
istediği padişaha söyler. Ancak bayan bahçesini vermek istemez. Israrlar sonucu
bayan, eğer eserde benden bir hatıra olursa bahçemi vereceğim der. Bunun
üzerine Mimar Sinan da müezzinler mahfelinde ki mermer ayağa ters laleyi işler.
Hakkari’nin değişik bölgelerinde yetişen Ters Lale motifleri, günümüzde de genç
kızlarımızın çeyizlerine işlemiş
güzellikler
görmek mümkündür. Ünlü ozan Aşık Veysel de türküsünde “Lale der ki:Ey Allah’ım
benim boynum neden eğri? Yardan ayrı düştüm gayrı,benden ala çiçek var mı?[1]
Hoşgörünün
simgesi yüce Mevlana Hazretleri: “Bir göz ki o bakışı; o güle o laleye
dönmüştür.” “Can hep o lale bahçesinden söz açmaktadır.” “Ey lale gel de sen
yanağımdan renk al.” Ferhat ve Şirin öyküsünde Şirin’in öldüğü haberi alan
Ferhat; üzüntüsü ile havaya kazmanın başına düşmesi ile kendi kendisinin
ölümüne neden olmuş ve akan kanından “Ters Lale” çiçekleri açmıştır.[2]
Ters Lalenin
güzelliği, narinliği çok sayıda hikâyeye, şarkıya, türküye konu olmuştur. Kırıkdağ
vadisinin Çiçek Yaylasında olduğu gibi ekili tarla misali yetişen Ters Lalenin
seyrine doyum olmaz. Ters Lalede değişik sayılarda çiçek açtığı gibi genellikle
dört ile altı çiçek açar. Çok nadirde olsa bazı yerlerdeki lalelerden çiçek
sayısı yirmiyi bulur. Boyu 60 ile 80 cm uzunluğundadır. 1400 ile 2800 rakımdan
belirli yerlerde yetişir.[3]
Ters Lale soğan,
yumru ve rizom gibi toprakaltı organlara sahip olan geofit bitkileri diğer birçok
kullanımları yanında erken ilkbahar ve sonbaharda açan narin, gösterişli ve
güzel çiçekleri nedeniyle süs bitkisi yönünden büyük bir öneme sahip
olmuşlardır. Özellikle kış aylarının sonlarında kar topraktan kalkar kalmaz
veya karla birlikte çiçek açan türleri insanların ilkbahara olan özlemini
gidermesiyle birlikte bahar müjdecisi olarak ta sembolik önem taşımıştır. Ayrıca
soğan, yumru ve rizom gibi toprakaltı organları sayesinde orijinal
habitatlarından başka ülkelere canlı olarak taşına bilmesi kolay üretilmesi
gibi nedenlerle,geofit bitkiler ekonomik açıdan da değerlendirilmeye
başlamışlardır.[4]
SONUÇ
Makalemde
araştırma yöntemini kullandım. Yaptığım araştırma sonucunda Ters Lale ile
ilgili şu bilgilere ulaştım: Ters Lale dünyada bir benzeri bulunmayan nadide
çiçeklerimizdendir. Ters Lale’nin en önemli özelliği endemik olmasıdır. Yani
dünyada ve sadece Hakkari’de doğal olarak yetişmektedir. Ters Lale göz
kamaştırıcı rengi ile, kadife hassalığındaki çiçeği ile estetik görünümüyle
terliğiyle diğer lalelerden farklıdır. Ters Lale aynı zamanda “Ağlayan Gelin” olarak bilinmektedir. Ters
Lale aynı zamanda bir çok efsaneye, hikaye, şarkıya konu olmuştur.
KAYNAKÇA
http.www.narcissous.blogcu.comErişim
Tarihi:17.12.2017
http://www.mumsema.org.trErişim
Tarihi:17.12.2017
www.hakkarim.net.trErişim
Tarihi:17.12.2017
EKLER
Yorumlar
Yorum Gönder