NEOLİTİK ÇAĞ’DA ZARA
SEFA İYİDOĞAN
Manisa Celal
Bayar Üniversitesi Eğitim Fakültesi Türkçe Ve Sosyal Bilimler Eğitimi Bölümü
Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Lisans 2.Sınıf Öğrencisi
GİRİŞ
Sivas’ın Zara ilçesinin iki ismi vardır:
Koçgiri ve Zara. Zara adı Selçuklular zamanından beri kullanılmaktadır.
Rivayete göre 12. Yy’da bölgede yaşamış “Zaro” isimli nüfuzlu birisinden
(muhtemelen Ermeni) kaynaklanmaktadır.[1] İlçenin yüzölçümü 2456 km karedir. [2]
Zara’ da yerleşim Kalkolitik çağa kadar uzanmaktadır.[3] Yapılan son araştırmalara
göre ilçe ve çevresinde ilk olarak neolitik dönemde yerleşildiği sanılmaktadır.
Zara- Hafik arasında höyük de yapılan kazıda neolitik dönem özellikleri
gösteren çakmak taşından minik uçlar, el değirmeni taşları ve hayvan kemikleri
gibi buluntular çıkmıştır.[4]
Tödürge Gölü civarındaki Çil Hasan Mevki’ inde yer alan Kültepe ve
gölün batısında bulunan Tepecik Höyükleri ile Demiryurt (Tödürge) Köyü
civarındaki Kaya Mağaraları bilinen en eski buluntulardır. Sözü geçen tarihi
buluntular MÖ. 2600 yıllarına kadar dayanmaktadır.[5]
NEOLİTİK ÇAĞ’DA ZARA
1) Kaya Mağaraları
Demiryurt (Tödürge) Köyü:
Sivas-Erzurum karayolunun 55. km’sinde E-23
uluslararası karayoluna 1 km. kadar yakınında bulunmaktadır. Kızılırmak´ın her
iki tarafına bakıldığında sayılan kırk-elliyi bulan Kaya Mağaraları dikkati
çekmektedir.[6] Demiryurt (Tödürge) Köyü
Kaya Mağaraları’nın genel özelliklerini Sabah gazetesinin 21.10.2012 Tarihli
sayısının, "Kaya Mağaraları
Keşfedilmeyi Bekliyor", adlı haberinde görmekteyiz.[7]
“Zara ilçesinde, kayalıklarda oyularak
oluşturulan ve yaklaşık 4 bin 600 yıllık geçmişi bulunduğu dile getirilen Kaya
Mağaraları, keşfedilmeyi bekliyor. Alınan bilgiye göre, ilçeye bağlı Tödürge
köyünün kuzeyinde ve güneybatısında yer alan kayalıklarda yer alan mağaralar,
ihtişamlı görüntüsüyle ziyaretçilerini karşılıyor. Barınma ve sığınma amacıyla
yapıldığı sanılan mağaralar, yumuşak yapısıyla kolayca oyulan kayalıklarda yan
yana ve alt alta bulunuyor. Apartmanı andıran şekildeki mağaralarda, odacıklar
yer alıyor.”[8]
2) Tepecik Höyüğü ve Kültepe Höyüğü:
[7][7] https://www.sabah.com.tr/turizm/2012/10/21/kaya-magaralari-kesfedilmeyi-bekliyor Erişim Tarihi 23.12.2017
[8] https://www.sabah.com.tr/turizm/2012/10/21/kaya-magaralari-kesfedilmeyi-bekliyor Erişim Tarihi 23.12.2017
Tödürge Gölünün kuzeyinde
yer alan Tepecik höyüğü ve kuzeydoğusunda Gök parmak sırtları eteklerindeki Çil
Hasan mevkiinde yer alan Kültepe Höyüğü ilçede bulunan en eski uygarlık
kalıntılarıdır. Kültepe Höyüğü 20 metre yüksekliğinde büyük bir höyüktür.
Kalkolitik çağda iskân gördüğü uzmanlarca belirtilmektedir.[1]
Zara Tödürge Gölü kıyısındaki Tepecik Höyüğü’nde çevresinde Kalkolitik
çağ maden taş devri (M.Ö. 5000-3500) ile
Tunç Devri (M.Ö. 3000-1500) buluntuları elde edilmiştir.[2]
3) Derebent Köyü Kızıltepe Tümülüsü ve
Yerleşimi:
Sivas ili, Zara İlçesi, Derbent Köyü sınırları içerisinde kalmakla
beraber, Hafik İlçesi, Topçuyeniköy’den rahatça görülmekte ve ulaşımı buradan
arazi yoluyla sağlanmaktadır. Erikli Yokuşu mevkiindedir. Tarım arazilerinin
bitiminden yan yana yükselen konik silindirik şekilli iki doğal tepenin
solundakinde lokal bir yerleşim, sağında ise Tümülüs izlenmektedir. Yerleşimin
bulunduğu tepeden toplanan seramik parçalarına göre 3. Bin ve 1. Binde iskân
görmüştür.[3]
4) Zara Ekinli Köyü Kaya Mağaraları:
Zara İlçesi Ekinli Köyü,
Aşağı Ekinli Mahallesi’nin kuzeyinde yer alan ve jips (tuz taşı) oluşumlu doğal
kayalık alanda kayaların oyularak mekânlar oluşturulduğu görülmüştür. Doğu-batı
yönünde uzanan kayalıklarda, köyün hemen arkasındaki kısımda yan yana üç ayrı
kaya kütlesinde kademeli olarak yer alan bu mekânların birinin önü taş duvarla
çevrilmiş, içi kireçle sıvanmıştır. Bu mekânlardan üst kısımları istiridye
kabuğu şekilli ve paralel kazıma çizgilerle bezeli olanlar vardır. En doğudaki
kaya bloğunda yer alan kaya mağarasının ön cephesinde kaya üzerine oyulmuş
küçük nişler vardır. Kaya Mağaralarının Karstik yapısı nedeniyle ilimizde
özellikle Hafik (Yarhisar, Durulmuş Köyü, Kalemköy) ve Zara İlçelerinde
Kızılırmak Vadisi boyunca yer alan birçok örneği bulunmaktadır. Bunlardan Zara
ilçe merkezinde ve Demiryurt Köyü’nde benzer örnekleri bulunan alanlar
Arkeolojik sit alanı olarak tescil edilmişlerdir.[4]
SONUÇ
Sivas’ın Zara ilçesinde ortaya çıkan kültür merkezleri Anadolu’daki
bağzı diğer kültür merkezleri gibi neolitik döneme ışık tutacak mahiyettedir.
Elde edilen buluntular, Zara’nın da bir zamanlar eski kültürlere ve insanlarına
yaşamlarını sürdürmesinde ev sahipliği
yaptığını göstermektedir. Zara’daki kültür merkezleri hakkında yapılacak daha
ayrıntılı kazı ve çalışmalar, başta tarih öncesi dönemleri olmak üzere, tarihi
devirleride tanımamıza yardımcı olabilir. Örneğin; son dönemlerde kültür
merkezlerindeki yapılan çalışmalarda
elde edilen envanterler bu sanıyı kanıtlayabilecek niteliktedir.
KAYNAKÇA
http://zara.meb.gov.tr/www/zara-ilcesi-tanitimi/icerik/8 Erişim
Tarihi: 24.12.2017
https://www.sabah.com.tr/turizm/2012/10/21/kaya-magaralari-kesfedilmeyi-bekliyor Erişim Tarihi 23.12.2017
https://www.sabah.com.tr/turizm/2012/10/21/kaya-magaralari-kesfedilmeyi-bekliyor Erişim Tarihi 23.12.2017
https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/sivas/kulturenvanteri/kiziltepe-yerlesm-ve-tumulus Erişim Tarihi: 21.12.2017
https://www.turkcebilgi.com/zara,_sivas Erişim
Tarihi: 24.12.2017
Erişim Tarihi: 22.12.2017
https://goo.gl/ArZRwQ Erişim Tarihi: 22.12.2017
EKLER
[3]https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/sivas/kulturenvanteri/kiziltepe-yerlesm-ve-tumulus Erişim Tarihi: 21.12.2017
Yorumlar
Yorum Gönder